متن مقاله منتشر شده در مجله مجله توسعه مهندسی بازار ۱۳۹۵
چطور تکنیک های خطای دید به صنعت تبلیغات تصویری کمک میکند
تعریف ابتدایی خطای دید یا توهم دیداری که ممکن است بارها با آن روبرو شده باشید عبارت است از، بیان تفاوتها و تناقضهای ادراکی از آنچه توسط چشم‌ها می‌بینیم. باید دقت داشت که برای شناسایی و شناخت این تناقض ها از تحلیل تصاویر می‌بایست به مطالعه سیستم بینایی و ادراک انسان پرداخت. بنابراین علم خطای دید تنها محدود به ساخت تصاویر جذاب برای انتشار در شبکات اجتماعی نمی‌شود. در حقیقت علم خطای دید بررسی و شناخت دقیق سیستم بینایی و تحلیل آن به منظور بهره گیری هوشمندانه از تناقض‌ها یا تلاش برای حذف آنها است است. در این مقاله قصد بررسی زمینه های تاثیر خطای دید در تبلیغات تصویری را داریم. اما پیشنهاد میکنم پیش از آن اینفورگرافیک کامل خطای دید را ببینید.
خطای دید و سیستم بینایی
اختصاص بیش از پنجاه درصد کورتکس[۱] به پردازش بینایی، آن را به مهم ترین و در عین عال پیچیده ترین حواس پنج گانه انسال بدل کرده است. ادراک انسان از آنچه می‌بیند تماماً براساس یادگیری‌های او از بدو تولد صورت می‌گیرد. اساس یادگیری همیشه بر اطلاعات اولیه بنا می‌شود، لذا یادگیری تحلیل بینایی نیز منطبق بر عادت‌ها و اطلاعات تجربه شده‌ی پیشین است. این عادات و اطلاعات، گاه اشتباهاً سبب می‌شود تا در برخی موارد آنچه می‌بینیم و درک می‌کنیم کاملاً با واقعیت تطابق نداشته باشد.
سیستم بینایی ما از قسمت‌ها و مراحل مختلفی تشکیل شده است. از مرحله‌ی گذشت نور از قرنیه‌ی دو چشم تا پردازش سیگنال‌های ارسال شده از سلول‌های شبکیه توسط مغر و عکس العمل در ازای آن، هزاران اتفاق در چند میلی ثانیه رخ میدهد. شناحت این مراحل و ویژگی هر یک از آنها با توجه به جنبه کاربردی آنها، علم خطای دید را تشکیل میدهد.
پیشینه خطای دید
پیشنه‌ی کشف وجود خطای دید در انسان به یونان باستان بازمی‌گردد. ارسطو در ۳۵۰ سال پیش از میلاد مسیح به گونه‌ی خاصی از خطای دید که امروز به اثر پس‌حرکت [۲] معروف است اشاره داشته. ارسطو با نگاه مداوم به یک آبشار و سپس توجه به اشاء ثابت حاشیه آبشار متوجه حرکت آنها شد. این موضوع به دلیل تلاش مغر انسان پس از یادگیری اصلاح حرکت آبشار برای دید واضع تر آن و انجام همان پردازش بر روی تصویر دیده شده‌ی بعد از آن، اتفاق می‌افتد.
اما عملاً خطای دید در اواخر قرن نوزده میلادی مورد توجه هنرمندان قرار گرفت و در یکصد سال بعد برای دانشمندان جذاب شد تا رمز و راز آن را کشف کنند.
حوزه های متاثر و کاربردهای خطای دید
با در نظرگرفتن نیاز به اثربخشی و بازدهی بیشتر و رفع عوامل مخرب در تمام زمینه های کاربردی طراحی؛ استفاده از علم و تکنیک‌های خطای دید مثمر ثمر خواهد بود. به واقع علم خطای دید و شناخت سیستم ادراک انسان کمک میکند تا عوامل آزاردهنده‌ی پنهان را حذف یا برداشت مخاطب را از آنچه می‌بیند تماماً کنترل کنیم. بنا براین خطای دید صرفاً محدود به تصاویر جذاب نقاشی های سه بعدی نمی‌شود. در ادامه با عنوان برخی از پروژه‌هایی مواجه می‌شوید که در آنها با علم خطای دید نتایج شگفت آوری گرفته شده است. ممکن است باورکردنی نباشند اما میتوانید در مورد آنها تحقیق کنید.
- کاهش ۲۰ درصدی مصرف برق لامپ‌ها با کاهش فرکانس نور تا سطح تشخیص سیستم بینایی
- افزایش ۲۲درصدی میانگین وزن با تغییر نوع و اندازه ظروف سرو غذا
- رفع اختلال دیداری در تغییر سرعت خیابان ها با تغییر طراحی آیتم های حاشیه آن
- خلق جلوه های ویژه غیر دیجیتال در فیلم های هری پاتر، ارباب حلقه ها و آلیس در سرزمین عجایب
- ابداع عینک های واقعیت مجازی و ایجاد احساس درک فضای سه بعدی
- کاهش ۱۸ درصدی شانس برخورد موشک به ناوهای جنگی با نقاشی خاص روی بدنه آنها
- طراحی لباسی برای عدم نمایش اختلالات فیزیکی بدن و تغییر برداشت از اندازه ها
خطای دید و تبلیغات
کارکرد خطای دید در صنعت تبلیغات دیداری یکی از جذاب ترین زمینه های بهره گیری از تکنیک های شناخت سیستم بینایی انسان است. تاثیر خطای دید در این حوزه را میتوان در بخش‌های زیر مورد بررسی قرار داد.
- جذابیت ذاتی و خلق محتوای تبلیغاتی ویروسی
- افزایش اثر بخشی و هدایت ادراک بیننده در تبلیغات
- خلق و بهبود رسانه‌های تبلیغاتی
- جذابیت ذاتی، تولید محتوا و انتقال پیام
یکی از کارکردهای ابتدایی تکنیک‌های گوناگون خطای دید خلق تصاویر جذاب و در عین حال مرتبط با پیام تبلیغاتی مورد نظر می‌باشد. به دلیل امکان به کارگیری این تکنیک‌ها در تصویر و ویدئو، برندهای شناخته شده‌ای ازجمله اپل، ولکس واگن، سامسونگ، هوندا و لکسوس تا به حال بارها از آنها در ویدئوهای تبلیغاتی، بیلبوردها، پوسترها و تبلیغات اینترنتی خود استفاده نموده اند.
آثار خلق شده با تکنیک خطای دید در یک ویژگی با یکدیگر مشترک هستند، وآن خرق عادت بودن و شگفتی در دید بیننده است. این ویژگی یکی از ابتدایی ترین دلایل به وجود آمدن ارزش انتشار ویروسی نزد مخاطبان یک محتوا است.
در سال ۱۳۹۴ موفق به انجام تحقیقی بر روی رفتار بینندگان ایرانی آثار خطای دید و عکس العمل آنها با نمونه گیری اتفاقی در شبکه های اجتماعی شدیم. در این تحقیق به نکات قابل توجهی از دلایل تمایل برای اشتراک گذاری محتوای خلق شده با خطای دید دست یافتیم. نتایج زیر مربوط به پرسش های نظرسنجی آیتم های به وجود آمدن یک محتوای ویروسی[۳] می‌باشد.
برای مثال زمانی که بیننده دایره های رنگی را درحال چرخش در یک پوستر می‌بیند در حالی که یک باتری دوراسل[۴] در وسط تصویر قرار گرفته. خود او ارتباط قدرت یک باتری خوب و حرکت دایره‌های ثابت را پیدا میکند. این برداشت همراه با برانگیختن احساس اکتشاف و شگفتی است که بیان این اکتشاف توام با ارزش اجتماعی خواهد بود.
میتوانید تحلیل و بررسی پوستر تبلیغاتی دوراسل را در مطلبی دیگر بخوانید.
این مقاله ادامه دارد و دو بخش از موضوعات متاثر از خطای دید در تبلیغات در ادامه مورد بررسی قرار خواهد گرفت. شما میتوانید بخش دوم این مطلب را در تکنیک های خطای دید و کارکرد تبلیغاتی و بازاریابی (بخش دوم) مطالعه نمایید.
تالیف: صالح سخندان – موسس ویداوین، محقق و طراح خطای دید
این مقاله در شماره ۴۹ مجله توسعه مهندسی بازار منتشر شده است.
[۱] Cortex: لایه بیرونی و اصلی مغر که از سلولول‌های عصبی تشکیل شده است
